Günümüzde, teknoloji ve bilgi paylaşımı hızla ilerliyor ve bu ilerleme, yaşamımızın birçok alanında büyük kolaylıklar sağlıyor. Ancak, bu hızlı değişimlerin herkes için eşit olup olmadığını düşündük mü hiç?
The disability is not the problem. The accessibility is the problem.”
– Mohammed Jemni #TED13
Erişilebilirlik, bir toplumun her üyesinin, engeller olmadan adil şekilde faydalanabilmesini sağlar. Fiziksel engellere sahip bireylerin yanı sıra, görme veya işitme engeli olan kişiler de dahil olmak üzere herkesin çeşitli ihtiyaçları vardır.
İşte bu noktada, erişilebilirlik ve kullanıcı deneyimi birbirini tamamlayan kavramlardır. İyi bir kullanıcı deneyimi, sadece estetik ve işlevsellikle değil, aynı zamanda erişilebilirlikle de ölçülür. Erişilebilir tasarım, dijital ürünlerin fiziksel veya bilişsel yeteneklerine bakılmaksızın mümkün olduğunca geniş bir kitle tarafından kullanılabilir hale getirilmesini ifade eder.
Neden bu kadar önemli?
Kapsayıcılık 🫂
Engellilik, genellikle sınırlı bir perspektifle anlaşılan bir kavramdır; ancak, Dünya Sağlık Örgütü’nün Dünya Engellilik Raporu’na göre, dünya nüfusunun yaklaşık %15’i bir tür engellilikle karşı karşıya. Bu oranın gelecekte artması, özellikle nüfusun yaşlandığı bölgelerde, erişilebilirliğin sadece bir lüks olmaktan öte bir ihtiyaç haline gelmesine neden oluyor.
Yasal ve Etik Sorumluluk 👨🏻⚖️
Engelli Amerikalılar Yasası (ADA) ve Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) gibi düzenlemeler, tasarımcılara belirli standartlara uyma zorunluluğunu getirir. Ancak, UX tasarımında erişilebilirliğin önemi sadece yasal gerekliliklere dayanmaz.
Pazar Erişimi 📈
Kapsayıcı tasarım, hem etik hem de iş stratejisi açısından avantaj sağlar. Erişilebilir bir UX tasarımı, sadece belirli bir kitleye hitap etmekle kalmaz, aynı zamanda markanın genel itibarını artırabilir ve daha geniş bir kullanıcı tabanına ulaşmasını sağlar. Bu nedenle, erişilebilirlik, tasarımcılar için sadece bir zorunluluk değil, aynı zamanda başarılı bir kullanıcı deneyimi oluşturmanın temel unsuru haline gelmiştir.
Tasarımlara nasıl dahil edilebilir?
Renk kontrastı, okunabilirlik ve düzen düzenliliği gibi unsurları içerir, bu da herkesin dijital içeriklere rahatça ulaşabilmesini sağlar.
Renk Kontrastı 🎨
WebAIM’in gözlemlediği erişilebilirlik sorunları arasında en yaygın olanı;
- Ana sayfaların %86,3’ünde ve dahili sayfalarda %85,4’ünde düşük kontrastlı metin sorunlarıdır.
Bu veriler, erişilebilir tasarım sürecinde özellikle az gören kullanıcıları hedeflemenin ne kadar önemli olduğunu vurgular. Bu kapsamda, metin ve arka planlar arasında güçlü bir kontrast sağlamak, özellikle görme bozukluğu olan kullanıcılara uyum sağlayan bir renk kontrastı tasarlamak, erişilebilirlik açısından büyük bir önceliktir.
Eksik Alternatif Metin 📝
Yine WebAIM’in raporuna göre;
- Ana sayfa görsellerinin %66’sında alternatif metin eksikti; dahili sayfalarda ise bu sorun %61,9 oranında tespit edildi.
- Alternatif metin içeren görsellerin %9,3’ünde ise “[dosya adı]”, “resim” ve “boş” gibi gereksiz tanımlayıcılar bulunuyordu.
Alternatif metin içeren görsellerin %9,3’ünde ise “[dosya adı]”, “resim” ve “boş” gibi gereksiz tanımlayıcılar bulunuyordu.
Get Gökberk Güner’s stories in your inbox
Join Medium for free to get updates from this writer.Subscribe
Alternatif metinler, sayfadaki içeriği anlamalarına yardımcı olacak açıklayıcı ayrıntılar içermelidir. Eksik alternatif metin, kullanıcılara sadece “resim” kelimesinden başka bir şey bırakmadığından, her görselin anlamlı bir alternatif metinle donatılması, web sitelerinin kullanıcı deneyimini artırmak adına kritik bir öneme sahiptir.
Belirsiz Bağlantılar ve Butonlar ⛓️
Bu durum sadece bir web sitesinde veya uygulamada gezinilebilirliği zorlaştırmakla kalmaz, aynı zamanda tıklama güvenini de olumsuz etkiler. Bu durum tüm kullanıcılar için önemli bir detaydır.
Görseldeki doğru kullanım örneğinde, kullanıcının bağlantıyı neden tıklaması gerektiğini ve beklentisinin ne olduğunu net bir şekilde açıklar. Buna karşılık “read more” ifadesi, belirsiz bir metin etiketinin kullanıcıya hiçbir şey anlatmadığını gösterir.
Resimlere gelindiğinde, ilgili metin kullanıcıların “gördüklerini” anlamalarına yardımcı olmalıdır. Ancak, buton ve benzeri tıklanabilir öğeler söz konusu olduğunda durum değişir.
Görme engelli kullanıcılar, ekran okuyucunun “hamburger menü simgesi” gibi kavramları anlamayabilir. Bu nedenle, bağlantıları takip etme veya eylemleri gerçekleştirme konusunda kendilerini güvende hissetmeleri için eylemi açıklamanız önemlidir.
Okunabilir Yazı Tipi 👁️
Yazı tipleri arasında okunabilirlik önemli bir faktördür. Ekran üzerinde vuruş kalınlığı ve aralıklarıyla dikkat çeken bazı serif yazı tipleri bulunsa da, W3C hem Serif hem de Sans-Serif kullanımına izin verir.
Ancak, ekran üzerindeki ana metinler için Sans-Serif genellikle daha iyi bir performans sergiler. Yazı tipi seçimi yapmadan önce, belirli bir ekran için tasarlanıp tasarlanmadığını kontrol etmek her zaman daha iyidir.
Erişilebilirlik Testi 👨🏻🦯
Gerçek geri bildirim ve içgörüler elde etmek amacıyla tasarımlarınızı engelli kullanıcılar dahil gerçek kullanıcılarla test edin. Kullanıcı testi, daha erişilebilir bir arayüz elde etmenin en etkili yöntemlerinden biridir.
Bazen test edilecek kullanıcıları bulmak zor olabilir. Ürününüzün erişilebilirlik kurallarına uyup uymadığını nasıl anlayabilirsiniz? Apple’ın İnsan Arayüzü Yönergeleri ve Google’ın Materyal Tasarımı gibi platformlar tarafından sağlanan erişilebilirlik yönergelerini göz önünde bulundurun.
Erişilebilir UX, sadece tasarımcılar için değil, aynı zamanda işletmeler ve toplumlar için de önemli bir avantaj sağlar. Daha iyi bir kullanıcı deneyimi, herkesin dijital dünyaya daha etkili bir şekilde katılmasını sağlar ve bu da daha kapsayıcı bir toplumun oluşumuna katkıda bulunur.
Erişilebilir UX, sadece bir tasarım kriteri değil, aynı zamanda bir değerdir. Bu değeri benimsemek, dijital dünyanın daha adil ve herkes için uygun olmasını sağlamak için atılacak önemli bir adımdır.
Ayrıca, bu yazıyı yazmaya başlamadan önce, görme engelli bireylerin yaşadığı deneyimi anlamak için Karanlıkta Diyalog Müzesi’ni ziyaret etme fırsatım oldu. Eğer yazım ilginizi çektiyse, sizin de gitmenizi tavsiye ederim. LinkedIn’den beni takip edebilirsiniz.